Жаратушыаллатағалаадамбаласынбаршажаратылыстыңеңкемеліетіпжаратқан. Солүшін де пендебасқажаниесіненайырмашылығыақылмен, сөйлеуқабілетіменартық.
Ойлауүшінақыл, сөйлеуүшінтілберді. Құранкәрімде, “Әрібіртіл, екіерінбермедікпе?”(Бәләд, 90/9) депайтуыарқылыадамбаласыүшінтілдіңеңүлкеннығмететкенінбілдіруде.
Әрбірақыл-есідұрысадам, пайдасыайқыннәрселерденбасқаныңбәрінен, өзініңтілінұстаукеректігінбілгеніжөн. Ал айтылатынсөздердіңпайдасыболмайтынболса, ондаАллаһтыңелшісінің, оғанАллаһтыңигілігі мен сәлеміболсын, сүннетібойынша, ондайсөздерденөз-өзінұстаукерек, өйткенірұқсатетілгенсөздердіңөзіжаманрұқсатетілмегенсөздерболыпшығуымүмкін, ал өз-өзінкүнәдансақтауданжақсыешнәрсежоқ. Егерпендетілінорнымендұрыспайдаланбасаекідүниеде де зиянғаұшырайтыныанық. Пендеаузынаншыққанәрбірсөзүшінжауапкер. Құранкәрімде Алла: “Аузынанбірсөзшығарса-ақболды, алдындааңдушыдайын.”(Қаф, 50/18) депескертеді.
Құранкәрімде: “ “Еңсыпайытүрдесөйлесін. Өйткені, шайтан араларынабұзақылықсалар. Расында шайтан адамдарүшінашықдұшпан”.(Исра, 17/53) депҰлы Алла құлдарынабергентілнығметінеңкөркемтәріздеқолданукеректігінәміреткен. Бұлаяттанұққанымыздай Алла құлдарынансөзсөйлегендеәрдайымпайдасы бар тура сөзсөйлеуінталапетуде.
ПайғамбарымызМұхаммед (с.ғ.с.) да басқабәлетілденкелетінінескертіп: “КімАллаға, ахиреткүнінесенетінболса я жақсысөзайтсыннемесеүндемесін.”(Бухари, Әдеп, 31) деген. Пайғамбарымызтозаққаеңкөпсебепкерағзаныңтілекенінишараетіпүмметтерінетілгеөтесақ болу керектігінөсиететкен. Өзінеөсиетайтуынөтінгенбірсахабаға, Алла елшісі с.ғ.с.: “МеніңРаббым – Аллаһ», – де, сосынтуралықтыұстан”дегендеәлгісахаба «ИәАлланыңелшісі, сен мен үшінеңкөпқауіптенетінің не?», депсұрағандасондаолөзініңтілінұстап: «Мынадан», – дегенекен.
Жәнепайғамбарымызөзүмметінбірбірінежылышырайлыжүзбенқарап, көркеммәмілежасауғаынталандырады. Бірхадисіндежаннаттаішісыртынан, сырты ішіненкөрінетінбөлмежайлыайтқанда, мұныестігенбірбәдәуи «Бұлбөлмекімүшін , ей Алланыңпайғамбары», депсұрайды. Сонда ардақтыпайғамбарымыз «көркемсөзсөйлеген, тағамжегізген, оразасынжалғастырғанжәнетүндебарлығыұйықтағанда намаз оқығанжанғатиесілі », дейді. ( Тирмизи. 53)
Пендеәрсөзінбағамдап, ой елегіненөткізіпсөйлегеніабзал. БірауызсөзпенденіАлланыңразылғынақауыштырғынысияқты, қаһарына да іліктіруімүмкін. БұлжайындаПайғамбарымызс.ғ.с. былайдейді: “Расында, кейкездеріадамАллаһқаұнамдысөздерайтады, сондаолсөздерініңқандайдәрежегекөтерілгененінсезбейді де, ал Аллаһболса оны солайтқандарыүшін, ӨзіменкездесетінКүнгедейінӨзініңмейірімінкөрсететіндердіңқатарынажазады! Сондай-ақ, расында, кейкездеріадамАллаһтыңқаһарынтудыратынсөздерайтады, сондаолсөздерінің неге жеткенінсезбейді де, ал Аллаһболса оны солайтқандарыүшін, ӨзіменкездесетінКүнгедейінӨзініңқаһарындаболатындардыңқатарынажазады!.”(Риадуссолихин 1516)
Құран Кәрімде Алла Тағала сөз тұрғысынан шынайы мұсылманның қандай екенін былайша баяндайды: “Шын! Мен Мұсылмандарданмын.” деп, Аллағашақыраотырыпізгіісістегенкісіденсөзтұрғысынанжақсыкім бола алады?”﴾Фуссилат, 41/33﴿“Олар өтіріккеайғақболмайды да, бос (пайдасыз) сөздергекездессе, маңғазданыпөтеді.”(фурқан, 25/72) Пағамбарымыз с.ғ.с. бір хадисінде мұсылманды тілінен және қолынан басқа бір мұсылманға зиян тигізбейтін адам деп сипаттайды (Бухари, Иман, 4)
Мұсылман баласының тек қана жақсы сөз сөйлеп, ғайбат, өсек, жала жабу, жалған куә болу сияқты жаман әрекеттерден аулақ болуды Алла тағала қатаң тиым салады. Бұл турасында Алла:“Әй мүміндер! Бір ел, бір елді тәлкек қылмасын. Бәлкім олар өздерінен жақсы шығар. Сондай-ақ әйелдер, әйелдерді келемеждемесін. Бәлкім олар өздерінен жақсы шығар. Бір-біріңді міндемеңдер; жаман ат тағыспаңдар. Иман келтіргеннен кейін сүркей ат нендей жаман. Ал кім тәубе қылмаса, міне солар залымдар. (11)
Әймүміндер! Күмәнныңкөбіненсақтаныңдар. Өйткені, күмәнныңкейбірікүнә. Сыр тексермеңдер, біреуді-біреуғайбаттамасын. Біреулеріңөлгентуысыныңетінжеудіжақсыкөреме? Әрине оны жеккөресіңдер. Расында Алла тәубенітымқабылетуші, ерекшемейірімді. ”дейді. ﴾Хужрат, 49/11-12﴿
Және бұлардан сақтану жолдарын да бізге былай деп ашық баяндайды: “Қашанолар бос сөзестісе, одан бет бұрып: “Біздіңісімізөзімізге, сендердіңістеріңөздеріңетән. Сендергесәлем. (Қошенді.) Надандардықаламаймыз” дейді.”(Қасас, 28/55)
Олай болса, аузымыздан шығатын әрбір сөзімізге мән беріп, саралап барып сөйлегеніміз абзал . себебі, әр айтылған сөзіміз қияметте таразыға тартылатыны ақиқат.
Абай ауданының бас имамы Самырбаев Б